เมื่อบทความที่แล้วเราได้พาทุกท่านไปทำความรู้จักกับพินัยกรรมหนึ่งในตัวดำเนินเรื่องสุดเป็นกระแสในตอนนี้ “สืบสันดาน” วันนี้ IdolPlanner ขอนำเสนออีกหนึ่งหัวข้อสุดน่าสนใจ “ธุรกิจครอบครัว” keyword สำคัญที่ทำให้ซีรีย์เรื่องนี้เข้มข้นขึ้น

เนื่องจากซีรีย์เรื่องนี้เริ่มด้วยการเสียชีวิตของหัวหน้าครอบครัว ภายหลังจากการเปิดพินัยกรรมไม่เป็นไปอย่างที่ต้องการของลูกหลานที่ยังอยู่ ทำให้เกิดปัญหาในการบริหารธุรกิจต่อ ความจริงแล้วปัญหาความขัดแย้งภายในครอบครัวมักจะเป็นปัญหาพื้นฐานที่มักพบเจอในหลาย ๆ บ้าน อาจจะแก้ด้วยการจัดทำพินัยกรรม ธรรมนูญครอบครัวหรือสัญญาต่าง ๆ เพื่อเป็นข้อตกลงที่ใช้ร่วมกัน

ธุรกิจครอบครัวที่ไม่ได้สร้างจากทุกคนในครอบครัว

ปัจจุบันนี้ธุรกิจครอบครัวในหลาย ๆ ครอบครัวมักมีจุดเริ่มต้นจากบรรพบุรุษและถูกส่งต่อมาเรื่อย ๆ บางครอบครัวสามารถดำเนินกิจการมาได้อย่างยาวนานกว่า 100 ปี อย่างไรก็แล้วแต่ยังมีอีกหลายครอบครัวที่ธุรกิจมักจะหยุดลงที่รุ่น 4 โดยในกรณีนี้อาจทำความเข้าใจได้ว่าอาจจะเป็นเพราะอายุหรือความคิดที่เปลี่ยนไปของผู้สืบทอดรุ่นใหม่ที่ไม่ตรงกับผู้ริเริ่มกิจการทำให้การสืบทอดธุรกิจครอบครัวชะงักลง ดังนั้นเราจำเป็นจะต้องท้าวความถึงผู้ริเริ่มโดยอาจจะมีความคิดมาจากคนสองคนที่ต้องการทำธุรกิจร่วมกันเพื่อเป็นแหล่งทำมาหากินในอนาคตโดยไม่ต้องพึ่งคนอื่น หรือเพื่อให้เงินหมุนเวียนอยู่ภายในครอบครัว

ดังนั้นในแรกเริ่มธุรกิจครอบครัวอาจเป็นเพียงการเริ่มของคุณปู่หรือคุณย่าทำร่วมกันเพื่อหวังให้อนาคตลูกหลานมีกินมีใช้ และเมื่อเวลาดำเนินผ่านไปจนถึงรุ่นที่ 3 ธุรกิจครอบครัวอาจไม่ตอบโจทย์ความต้องการของผู้สืบทอดในรุ่นนี้หรืออาจจะมีปัญหาภายในที่สะสมมานานที่ไม่ได้รับการแก้ไข เมื่อความคิดต่างกันของคนละรุ่นทำให้อาจตัดสินใจแบ่งธุรกิจออกจากกันและปิดตัวลง ดังนั้นเราจะแก้ปัญหาสุดพื้นฐานนี้ได้อย่างไรบ้าง

เมื่อธุรกิจครอบครัวเป็นเรื่องของสมาชิกในครอบครัว

ธุรกิจครอบครัวแน่นอนว่าปัญหาก็ต้องเกิดขึ้นจากครอบครัว เคยสำรวจกันไหมว่าธุรกิจครอบครัวของเรามีสมาชิกในครอบครัวทำงานอยู่กี่คน แล้วสมาชิกที่ทำงานให้กับธุรกิจครอบครัวนั้นได้รับค่าตอบแทนและสวัสดิการอย่างเหมาะสมหรือไม่ ความไม่เท่าเทียมนี้อาจจะเป็นหนึ่งในข้อขัดแย้งเล็ก ๆ ที่ในอนาคตหากไม่ได้รับการแก้ไขโดยเร็วอาจจะกลายเป็นปัญหาใหญ่ได้ ดังนั้นหากต้องการให้สมาชิกในครอบครัวร่วมลงแรงและใส่ใจกับการทำธุรกิจครอบครัวให้สามารถดำเนินต่อไปได้ในอนาคตอย่างยาวนาน ควรที่จะมีการจัดการบริหารระบบการทำงานให้ดี โดยสามารถวางแผนที่โครงสร้างของบริษัทหรือการทำธรรมนูญครอบครัวควบคู่ไปด้วยก็ได้

ธรรมนูญครอบครัวคืออะไร สามารถจัดทำได้อย่างไร ?

ธรรมนูญครอบครัว (Family Constitution) เป็นการสร้างระบบสำหรับธุรกิจครอบครัวที่สมาชิกในครอบครัวตกลงที่จะวางหลักการ กฎ กติกา ข้อตกลงของสมาชิกในครอบครัว โดยเนื้อหาส่วนใหญ่ในธรรมนูญครอบครัวจะไม่มีผลทางกฎหมาย แต่จะมีการกำหนดโทษให้กับสมาชิกในครอบครัวที่ไม่ปฏิบัติตาม เช่น การตัดสวัสดิการ การตัดหรือลดสิทธิของสมาชิก การจัดทำธรรมนูญครอบครัวนอกจากจะช่วยกำหนดข้อควรปฏิบัติให้สมาชิกในครอบครัวแล้ว ยังเป็นส่วนที่ช่วยให้แสดงถึงความเท่าเทียมในการเข้ามาทำงาน เพราะสามารถระบุในเอกสารนั้นได้ว่าสมาชิกในครอบครัวที่เข้ามาทำงานให้กับธุรกิจของครอบครัวจะได้รับสวัสดิการอะไรบ้าง รวมถึงสมาชิกในครอบครัวคนใดไม่ได้ทำงานให้กับธุรกิจครอบครัวสวัสดิการก็จะแตกต่างกันไปตามข้อตกลง

การจัดทำธรรมนูญครอบครัวเพื่อให้มีประสิทธิภาพและได้ประโยชน์สูงสุดควรได้รับคำปรึกษาแนะนำและวางแผนจากผู้เชี่ยวชาญที่มีประสบการณ์เพื่อให้เป็นคนกลางในการชี้แนะข้อตกลงที่สมาชิกในครอบครัวด้วยกันเองอาจจะมองไม่เห็นหรือมองข้ามไป ทั้งนี้ยังเพื่อความเป็นกลางในการจัดทำธรรมนูญครอบครัว ให้ได้ข้อตกลงร่วมกันโดยที่ไม่เอาเปรียบคนใดคนหนึ่งในครอบครัว

แนวทางการบริหารธุรกิจครอบครัว

เมื่อสมาชิกในครอบครัวร่วมใจกันลงมือที่จะทำงานให้กับธุรกิจของครอบครัวแล้ว ไม่เพียงแต่การจัดทำธรรมนูญครอบครัวเท่านั้นที่จะทำให้การบริหารธุรกิจครอบครัวมีประสิทธิภาพมากพอ เมื่อสามารถจัดการกับทรัพยากรแรงงานได้ อีกหนึ่งสิ่งที่ควรทำคือการวางแผนการบริหารธุรกิจ โดยมีแนวทางง่าย ๆ ดังนี้

1.วางแผนการทำงานในระยะยาว

การวางแผนการทำงานในระยาวเป็นหนึ่งในเหตุผลหลักที่ทำให้ประสบความสำเร็จ ควบคู่ไปกับความสามารถในการสร้างสรรค์สิ่งใหม่ ๆ และการขยาดตลาด โดยทั่วไปธุรกิจครอบครัวมีแนวโน้มที่จะนำเงินไปลงทุนต่อในธุรกิจมากกว่าการนำเงินออกผ่านการจ่ายเงินปันผล ซึ่งสิ่งนี้เป็นการดีในการวางแผนทำธุรกิจในระยะยาว นอกจากนี้ยังต้องมีการวางแผนส่งต่อ เนื่องจากการวางแผนด้านการส่งต่อธุรกิจที่ดีจะต้องมีความครอบคลุมในด้านของระบบการทำงานของบุคลากรทุกคนเมื่อผู้บริหารนั้นเปลี่ยนมือจะได้ไม่เกิดความสับสนและธุรกิจหยุดชะงัก

2.วางแผนการเงินสำหรับใช้ในการบริหาร

ส่วนมากธุรกิจครอบครัวจะมีทัศนคติที่อนุรักษ์นิยมและระมัดระวังในด้านการเงิน ทำให้บริษัทมีสถานะเงินที่ดี ซึ่งสามารถหลีกเลี่ยงหรือรอดพ้นจากสถานะล้มลายหรือภาวะวิกฤติได้ ในขณะที่บริษัททั่วไปอยู่ในฐานะลำบากจากการขึ้นลงของอุตสาหกรรมต่าง ๆ การสร้างความชัดเจนในการบริหารทรัพย์สินส่วนกลางและการสร้างข้อตกลงร่วมกันจึงเป็นอีกหนึ่งแนวทางที่ควรทำ

3.แผนการลดความขัดแย้งในครอบครัว

สมาชิกครอบครัวเป็นสิ่งสำคัญลำดับต้น ๆ โดยสิ่งที่จะสามารถป้องกันความขัดแย้งนี้ได้ต้องเริ่มจากการสร้างข้อตกลงร่วมกัน ตั้งแต่การจัดโครงสร้างธุรกิจให้รองรับความยั่งยืนและส่งต่อสู่รุ่นลูกรุ่นหลานได้โดยไม่มีข้อขัดแย้งในรูปของบริษัทโฮลดิ้ง (Holding Company)

การจัดการเรื่องหุ้นเป็นเรื่องที่ต้องวางแผนจัดการให้เกิดความเป็นธรรมกับทุกคนมากที่สุด โดยการกระจายหุ้นตอนยังมีชีวิตอยู่จะได้เห็นว่าลูกแต่ละคนมีการบริหารจัดการธุรกิจไปในทิศทางใด ถ้าพ่อแม่กลัวเสียอำนาจการตัดสินใจในธุรกิจก็พิจารณาจากการถือหุ้นที่มีสิทธิ์ออกเสียงมากกว่าได้ ในธรรมนูญครอบครัวจะเป็นการสร้างข้อตกลงเรื่องของโอน ซื้อ ขายหุ้นกันด้วยวิธีอะไรที่จะไม่ทำให้หุ้นต้องหลุดมือไปสู่บุคคลภายนอก

ธุรกิจครอบครัวควรได้รับการส่งต่อหรือไม่ ?

ปฏิเสธไม่ได้ว่าการทำงานกับสมาชิกที่คุ้นเคยกันจะเป็นส่วนหนึ่งให้การทำงานมีประสิทธิภาพ เนื่องจากความไว้เนื้อเชื่อใจในกันและกัน รวมทั้งการทำธุรกิจครอบครัวยังมีข้อดีอีกมากมาย เช่น การทำธุรกิจกับครอบครัวเดียวกันทำให้มีมุมมองเดียวกัน มีอุดมการณ์และความเชื่อและสิ่งที่ทำเหมือน ๆ กัน ทำให้เป็นข้อได้เปรียบทางธุรกิจที่จะนำมาใช้แข่งขันกับธุรกิจอื่นและทำให้ธุรกิจประสบความสำเร็จรวดเร็วกว่าธุรกิจทั่วไป มีความมั่นคง เนื่องจากการทำธุรกิจครอบครัวทำให้สมาชิกในครอบครัวต้องคิดที่จะทำให้ธุรกิจนี้อยู่รอดไปจนถึงรุ่นลูกรุ่นหลาน อีกทั้งต้นทุนในการลงทุนสำหรับธุรกิจภายในครอบครัวมีต้นทุนต่ำ และด้วยความที่เป็นธุรกิจครอบครัวทำให้สมาชิกสามารถทุ่มให้กับการทำงานได้อย่างเต็มที่ 100 % อีกสิ่งหนึ่งที่สำคัญคือ ความลับไม่รั่วไหล เนื่องจากเป็นการทำงานกันภายในครอบครัว ดังนั้นจึงเป็นเรื่องยากที่ข้อมูลจะรั่วไหลไปถึงคู่แข่งเพราะมีความสัมพันธ์ที่มากกว่าการเป็นหุ้นส่วนกัน

นอกจากนี้การนำธุรกิจครอบครัวเข้าตลาดหลักทรัพย์ยังมีข้อได้เปรียบเพิ่ม เช่น เนื่องจากราคาหุ้นถูกกำหนดโดยตลาด ทำให้ไม่จำเป็นต้องมาถกเถียงกันภายใน ส่งผลให้สามารถลดประเด็นความขัดแย้งระหว่างสมาชิกครอบครัวลงได้ รวมทั้งการบริหารงานมีความโปร่งใสและชัดเจนมากขึ้นมาจากการมีกรรมการกลาง ซึ่งจะช่วยในการลดประเด็นความขัดแย้งภายในครอบครัว

การทำธุรกิจครอบครัวแลดูเหมือนยากยิ่งต้องการให้ธุรกิจสามารถดำรงอยู่ได้อย่างยาวนานแล้วนั้น แต่ถ้าหากได้รับการวางแผนและคำแนะนำอย่างดีจากผู้มีความรู้และมากประสบการณ์ การวางแผนบริหารธุรกิจครอบครัวก็แลดูจะไม่ใช่เรื่องยากเท่าไหร่ ดังนั้นเพื่อรากฐานที่แข็งแรงควรที่จะมีที่ปรึกษาทางธุรกิจเพื่อที่จะสามารถให้คำแนะได้อย่างถูกจุดร่วมมือกับสมาชิกในครอบครัวในการกำหนดกฏเกณฑ์ต่าง ๆ เพื่อความเป็นธรรม การบริหารธุรกิจครอบครัวให้มีความยั่งยืน มีประสิทธิภาพและสามารถสืบทอดต่อไปยังหลาย ๆ รุ่นได้ จึงไม่ใช่เรื่องยากอีกต่อไป