มีพินัยกรรมเป็นเรื่องที่ดี แต่ยังไม่เพียงพอ ถ้าอยากให้ครอบครัวและธุรกิจเดินหน้าต่อได้พร้อมกัน ปัจจุบันในหลายครอบครัวเริ่มคิดเรื่อง “การส่งต่อธุรกิจ” เมื่อเจ้าของกิจการเริ่มเข้าสู่วัยเกษียณ หรือมีการวางแผนเรื่องทรัพย์สินและการวางแผนภาษีไว้ล่วงหน้า พินัยกรรมจึงกลายเป็นเครื่องมือแรก ๆ ที่หลายคนเลือกใช้
เนื่องจากเป็นเครื่องมือทางกฎหมายที่ชัดเจนที่สุดในการระบุว่าใครจะได้รับอะไรหลังจากที่ได้จากไปแล้ว แต่ถึงอย่างนั้นในความเป็นจริง พินัยกรรมเป็นเพียง “ด้านเดียว” ของการวางแผนการส่งต่อกิจการในครอบครัว และอีกด้านที่สำคัญไม่แพ้กัน แต่ถูกมองข้ามบ่อยที่สุด คือ “ธรรมนูญครอบครัว”
พินัยกรรม: เอกสารทางกฎหมายที่จัดการ “ทรัพย์สิน” หลังเจ้าของเสียชีวิต
พินัยกรรม คือ เอกสารทางกฎหมายที่ระบุว่า เมื่อเจ้าของเสียชีวิตแล้ว ทรัพย์สิน เช่น บ้าน ที่ดิน หุ้นของบริษัท หรือเงินฝาก จะตกไปอยู่กับใคร และในสัดส่วนเท่าไร
ข้อดีของพินัยกรรม
- ชัดเจนเรื่องการจัดการทรัพย์สินและทรัพย์มรดก
- ช่วยลดปัญหาการฟ้องร้องระหว่างทายาท
- ใช้เป็นหลักฐานในศาลกรณีมีข้อโต้แย้ง
แต่ข้อจำกัดของพินัยกรรมคือ
- มีผลเฉพาะ “หลังเสียชีวิต” เท่านั้น
- ไม่สามารถจัดการบทบาท ความสัมพันธ์ หรือความคาดหวังระหว่างคนในครอบครัวขณะยังมีชีวิตอยู่ได้
- ไม่สามารถอธิบายเจตนารมณ์ของเจ้าของในรายละเอียดได้ เช่น ใครควรทำงาน ใครควรได้รับผลตอบแทนแบบไหน
ปัญหาที่พินัยกรรมไม่สามารถแก้ได้
แม้พินัยกรรมจะมีความชัดเจนเรื่องการแบ่งทรัพย์สิน แต่ถึงอย่างนั้นก็ไม่สามารถจัดการกับประเด็นต่าง ๆ เหล่านี้ได้
- ลูกหลานไม่เข้าใจหน้าที่ของตนในกิจการ
- เกิดการคาดหวังไม่ตรงกันเรื่องตำแหน่งหรืออำนาจ
- คนทำงานรู้สึกว่าไม่เป็นธรรมเมื่อคนที่ไม่ทำงานได้รับผลประโยชน์เท่า ๆ กัน
- ความขัดแย้งระหว่างพี่น้องที่สะสมจากความไม่ชัดเจนเรื่องบทบาท
ในขณะเดียวกัน ธรรมนูญครอบครัวสามารถลดปัญหาเหล่านี้ได้ โดยการวางกรอบร่วมกัน เช่น กำหนดว่าใครสามารถเข้ามาทำงานได้ ต้องมีคุณสมบัติแบบไหน ใครมีสิทธิออกเสียงในเรื่องสำคัญ หรือจะแต่งตั้งผู้บริหารรุ่นต่อไปอย่างไร
พินัยกรรมเขียนคนเดียว ธรรมนูญครอบครัวเขียนร่วมกัน
ข้อแตกต่างสำคัญอีกอย่างคือ กระบวนการจัดทำ พินัยกรรมมักจัดทำโดยเจ้าของเพียงคนเดียว โดยอาจมีทนายหรือนักบัญชีร่วมให้คำปรึกษา ในขณะที่ธรรมนูญครอบครัวต้องการการมีส่วนร่วมของคนในครอบครัว เพื่อให้เกิดความเข้าใจ เห็นพ้อง และยอมรับในแนวทางร่วมกัน เมื่อทุกคนมีส่วนร่วมตั้งแต่ต้น ก็จะลดการโต้แย้งในภายหลังได้มาก
ธรรมนูญครอบครัว: คู่มือร่วมที่จัดการ “ความสัมพันธ์” และ “แนวทางการทำงานร่วมกัน”
ธรรมนูญครอบครัว หรือ Family Constitution คือ ข้อตกลงร่วมกันของคนในครอบครัว ซึ่งอาจจะไม่ใช่เอกสารทางกฎหมายในความหมายแคบ ๆ แต่มีพลังมากในฐานะเครื่องมือบริหารความคาดหวังและความสัมพันธ์ของธุรกิจครอบครัว
เนื้อหาของธรรมนูญครอบครัวมักจะประกอบด้วย
- ค่านิยมของครอบครัวและเป้าหมายของธุรกิจ
- หลักเกณฑ์ในการเข้าทำงานหรือออกจากกิจการของสมาชิกในบ้าน
- วิธีแต่งตั้งผู้บริหาร หรือการส่งต่ออำนาจ
- แนวทางการจัดสรรผลตอบแทนระหว่าง “คนทำงาน” และ “ผู้ถือหุ้น”
- กลไกการตัดสินใจ และแนวทางการแก้ไขความขัดแย้งภายในครอบครัว
ข้อดีของธรรมนูญครอบครัว:
- ใช้ได้ทันที ไม่ต้องรอให้เกิดเหตุการณ์ร้ายแรง
- ปรับเปลี่ยนได้ตามสถานการณ์ของครอบครัว
- สื่อสารเจตนารมณ์ของผู้ก่อตั้งให้รุ่นต่อไปเข้าใจและยอมรับร่วมกัน
ตัวอย่างเช่น
พินัยกรรมอาจบอกว่า ลูกทุกคนได้หุ้นเท่ากัน แต่ธรรมนูญจะช่วยวางหลักเกณฑ์ว่า ใครที่เข้ามาทำงานในกิจการ จะได้รับเงินเดือนและโบนัสแยกต่างหากจากเงินปันผลอย่างไร รวมถึงระบุว่า การตัดสินใจสำคัญ เช่น การกู้เงิน การลงทุนเพิ่ม หรือการขายทรัพย์สิน ต้องมีมติจากใครบ้าง
พินัยกรรม + ธรรมนูญครอบครัว = การวางแผนที่สมบูรณ์
ถ้ามีแค่พินัยกรรม แต่ไม่มีการทำธรรมนูญครอบครัว ก็อาจเกิดปัญหาหลังจากการส่งต่อทรัพย์สินและธุรกิจได้ เช่น
- ลูกหลานเข้าใจผิดว่าการถือหุ้นคือสิทธิในการบริหาร
- คนที่ไม่ได้ทำงานในกิจการเข้าแทรกแซงการบริหาร ทำให้เกิดความขัดแย้ง
- ไม่มีแนวทางการทำงานร่วมกันระหว่างรุ่นพ่อแม่กับรุ่นลูก
หรือถ้ามีแค่ธรรมนูญครอบครัว แต่ไม่มีพินัยกรรม ก็อาจเกิดปัญหาทางกฎหมายได้ เช่น
- การโอนทรัพย์สินหรือหุ้นจะเป็นตามทางกฎหมายมรดกซึ่งอาจไม่เป็นไปตามเจตนารมณ์
- เอกสารที่ใช้เป็นแนวทางไม่มีผลบังคับในทางกฎหมาย หากเกิดการฟ้องร้อง
ทางออกที่ดีที่สุดคือ การมีทั้งสองอย่างควบคู่กัน จัดทำพินัยกรรมเพื่อจัดการทรัพย์สินตามกฎหมาย และจัดทำธรรมนูญครอบครัวเพื่อจัดการความสัมพันธ์และแนวทางการบริหารในชีวิตจริงขอบธุรกิจครอบครัว
ถ้าอยากส่งต่อธุรกิจให้ราบรื่น ต้องให้ความสำคัญทั้ง “ทรัพย์สิน” และ “ความสัมพันธ์”
การส่งต่อกิจการไม่ใช่แค่เรื่องการแบ่งมรดก แต่คือการส่งผ่านเจตนารมณ์ ความตั้งใจ และคุณค่าของผู้ก่อตั้งไปยังรุ่นต่อไป เริ่มต้นจากการวางพินัยกรรมให้ถูกต้อง แล้วเติมเต็มด้วยการเขียนธรรมนูญครอบครัวร่วมกัน เพื่อให้สิ่งที่คุณสร้างมาตลอดชีวิตเดินหน้าต่อได้อย่างมั่นคง
หากท่านอยากวางแผนส่งต่อธุรกิจให้ราบรื่นทั้งในแง่กฎหมายและความสัมพันธ์ ให้ IdolPlanner Consulting ช่วยคุณได้ โดย IPC เราเชี่ยวชาญในการวางแผนส่งต่อธุรกิจครอบครัวอย่างเป็นระบบ ทั้งด้านกฎหมาย ด้านภาษี และด้านความสัมพันธ์
📌 เริ่มวางแผนตั้งแต่วันนี้ เพื่อส่งต่อได้อย่างมั่นใจในวันพรุ่งนี้
สำหรับท่านที่ต้องการสอบถามหรือรับคำปรึกษาเบื้องต้น
สามารถกรอกรายละเอียดได้ที่ฟอร์มแนบ
https://forms.gle/YMvaxRmnpqiNUGdVA
หรือติดต่อตามช่องทางที่ปรากฎไว้ดังนี้
Line : @idolplanner
Tel : 02-010-8823
