การทำธุรกิจในครอบครัวนั้น นอกจากจะมีเป้าหมายด้านผลประกอบการแล้ว ยังต้องอาศัยความเข้าใจ ความไว้ใจ และการสื่อสารที่ดีระหว่างสมาชิกแต่ละรุ่น หนึ่งในเครื่องมือที่ช่วยให้ครอบครัววางระบบการอยู่ร่วมกันได้อย่างมีประสิทธิภาพ คือ ธรรมนูญครอบครัว หรือข้อตกลงร่วมกันที่เป็นลายลักษณ์อักษร เพื่อใช้เป็นแนวทางในการบริหารธุรกิจ การส่งต่ออำนาจ และการรักษาความสัมพันธ์ระหว่างสมาชิก
แต่ครอบครัวแต่ละแห่งก็มีแนวทางการจัดทำธรรมนูญที่ต่างกัน บางครอบครัวเลือกให้ ผู้นำหรือผู้ก่อตั้งเป็นผู้ร่างขึ้นเองทั้งหมด ขณะที่บางครอบครัวเลือกใช้แนวทางที่เปิดโอกาสให้ สมาชิกทุกคนมีส่วนร่วมในการออกแบบข้อตกลง ตั้งแต่ต้น
แม้เป้าหมายอาจเหมือนกัน แต่แนวทางที่เลือกใช้ส่งผลต่อ “คุณภาพ” และ “ความยั่งยืน” ของธรรมนูญในระยะยาวอย่างมีนัยสำคัญ
เมื่อผู้นำเป็นคนร่างเพียงลำพัง: กระชับ แต่ขาดการยอมรับ
ในบางครอบครัว โดยเฉพาะครอบครัวรุ่นแรกหรือรุ่นที่ยังมีผู้นำเข้มแข็งอยู่ การจัดทำธรรมนูญมักเริ่มจากเจตนาดีของผู้นำที่ต้องการป้องกันปัญหาในอนาคต หรือกำหนดแนวทางให้ลูกหลานเดินตาม แน่นอนว่าการเขียนธรรมนูญในลักษณะนี้สามารถดำเนินการได้อย่างรวดเร็ว ชัดเจน และสอดคล้องกับประสบการณ์ตรงของผู้ก่อตั้งกิจการ แต่จุดอ่อนสำคัญก็คือ สมาชิกคนอื่นในครอบครัวอาจรู้สึกไม่มีส่วนร่วม โดยเฉพาะลูกหลานรุ่นใหม่ที่ไม่ได้มีโอกาสแสดงความเห็น หรือเสนอแนวทางที่เหมาะสมกับบริบทของตน
เมื่อข้อตกลงเกิดขึ้นจากฝ่ายเดียว จึงมักกลายเป็นเพียง “แนวทางที่ควรปฏิบัติตาม” มากกว่า “แนวทางที่ทุกคนเห็นพ้องร่วมกัน” และแม้จะมีการลงนามรับรองในภายหลัง ก็อาจไม่สามารถสร้างแรงสนับสนุนหรือความร่วมมืออย่างแท้จริงได้ในระยะยาว
เมื่อเปิดให้ทุกคนมีส่วนร่วม: ใช้เวลา แต่เกิดความผูกพัน
ในทางตรงกันข้าม ครอบครัวที่เลือกออกแบบธรรมนูญผ่านกระบวนการมีส่วนร่วมของสมาชิก มักจะได้ผลลัพธ์ที่ลึกซึ้งและแข็งแรงกว่า แม้กระบวนการจะต้องอาศัยเวลา ความอดทน และการสื่อสารระหว่างรุ่นมากกว่าก็ตาม
การเชิญให้สมาชิกแต่ละคนได้มีโอกาสพูดถึงมุมมอง ความคาดหวัง และข้อกังวลของตน จะช่วยให้ครอบครัวสามารถ ค้นหาจุดร่วมของแนวคิดที่แตกต่างกัน และออกแบบแนวทางที่ทุกฝ่ายยอมรับได้ ธรรมนูญที่เกิดขึ้นจากกระบวนการลักษณะนี้ มักจะเป็นข้อตกลงที่สะท้อนตัวตนของทั้งครอบครัว ไม่ใช่เพียงภาพสะท้อนของผู้นำคนใดคนหนึ่ง และด้วยความรู้สึกเป็นเจ้าของร่วมกัน ธรรมนูญจึงกลายเป็น หลักยึดในการตัดสินใจและการบริหาร ที่ถูกนำมาใช้จริง ไม่ใช่แค่ถูกเก็บไว้ในลิ้นชัก
ความยั่งยืนของธรรมนูญอยู่ที่ความรู้สึกร่วม ไม่ใช่แค่โครงสร้างเอกสาร
แม้ว่ารูปแบบหรือเนื้อหาของธรรมนูญจะมีความสำคัญ เช่น การกำหนดบทบาทของสมาชิก การแบ่งผลประโยชน์ หรือแนวทางการสืบทอดธุรกิจ แต่สิ่งที่ทำให้ธรรมนูญนั้น “อยู่ได้จริง” คือ ความไว้วางใจที่ทุกคนมีต่อกระบวนการสร้าง
การมีส่วนร่วมของสมาชิกช่วยให้แต่ละคนเข้าใจบริบทและข้อจำกัดของกันและกันมากขึ้น เช่น ลูกหลานบางคนอาจไม่ได้สนใจธุรกิจครอบครัว แต่ต้องการความชัดเจนด้านทรัพย์สินหรือสิทธิของตน ขณะที่บางคนอาจต้องการมีบทบาทมากขึ้นในกิจการ
การฟังความเห็นที่หลากหลายและเคารพทางเลือกของแต่ละคน จะช่วยให้ธรรมนูญสามารถ วางแนวทางที่ยืดหยุ่นและเป็นธรรม ต่อสมาชิกในทุกบทบาท ไม่ว่าจะเป็นผู้บริหาร ผู้ถือหุ้น หรือแม้แต่สมาชิกที่อยู่นอกกิจการ
ความเปลี่ยนแปลงที่ตามมา หลังจากทุกคนมีส่วนร่วม
การมี “ธรรมนูญครอบครัว” ที่ออกแบบร่วมกัน ไม่ได้สร้างแค่ข้อตกลงที่เป็นลายลักษณ์อักษร แต่ยังส่งผลลึกซึ้งถึงระดับความสัมพันธ์ของคนในครอบครัว โดยเฉพาะเมื่อทุกฝ่ายได้เข้ามามีส่วนร่วมตั้งแต่ต้น นี่คือการเปลี่ยนแปลงที่เห็นได้ชัดเจนในหลายครอบครัว:
1. สมาชิกแต่ละคนเข้าใจบทบาทหน้าที่ของตัวเองและของคนอื่นมากขึ้น
เมื่อแต่ละคนได้เข้าร่วมพูดคุย ถกเถียง และเสนอความคิดเห็นในกระบวนการร่างธรรมนูญ พวกเขาจะเริ่มมองเห็น “ที่ทาง” ของตัวเองในระบบธุรกิจครอบครัวได้ชัดเจนขึ้น เช่น ใครมีหน้าที่บริหาร ใครมีบทบาทในฐานะผู้ถือหุ้น หรือใครควรเป็นที่ปรึกษาในประเด็นใด และในขณะเดียวกัน ก็เข้าใจหน้าที่ของคนอื่นด้วย ซึ่งช่วยลดความคาดหวังผิด ๆ และลดความขัดแย้งที่เกิดจากการเข้าใจไม่ตรงกัน
2. ผู้นำวางใจมากขึ้น รุ่นใหม่แสดงศักยภาพได้เต็มที่
เมื่อเห็นว่าคนรุ่นใหม่เข้าใจภาพรวมของธุรกิจ เข้าใจเจตนารมณ์ของครอบครัว และแสดงความรับผิดชอบผ่านการมีส่วนร่วม ผู้นำหรือผู้ก่อตั้งก็มักจะคลายความกังวล และกล้า “ปล่อยมือ” ทีละน้อย ขณะเดียวกัน คนรุ่นใหม่ก็มีพื้นที่ในการแสดงฝีมือ โดยไม่รู้สึกว่าตัวเองกำลัง “ล้ำเส้น” หรือกลายเป็นผู้บุกรุกในระบบเดิม
3. ความรู้สึกว่า “ไม่ได้รับความยุติธรรม” ค่อย ๆ จางหายไป
หลายความขัดแย้งในครอบครัว ไม่ได้เกิดจากเนื้อหาของข้อตกลง แต่เกิดจากความรู้สึก “ไม่แฟร์” เช่น ทำไมบางคนได้ตำแหน่ง ทำไมบางคนได้เงินมากกว่า หรือทำไมเสียงของบางคนไม่เคยถูกรับฟัง การร่างธรรมนูญร่วมกันจึงเป็นกระบวนการสำคัญที่ช่วยเยียวยา และป้องกันความรู้สึกเหล่านี้ เพราะทุกคนได้เข้าร่วม มีสิทธิแสดงความคิดเห็น และร่วมกำหนดกติกาด้วยตัวเอง
4. ธรรมนูญกลายเป็นเครื่องมือใช้จริง ไม่ใช่แค่เอกสารที่วางบนชั้น
ธรรมนูญที่ทุกคนร่วมร่าง จะไม่ใช่เพียงกระดาษหนึ่งฉบับที่ถูกเก็บไว้หลังประชุมเสร็จ แต่จะถูกหยิบขึ้นมาใช้อ้างอิงจริง ยามเกิดเหตุการณ์ไม่คาดฝัน เช่น การเสียชีวิตกะทันหันของผู้บริหารหลัก การต้องตัดสินใจเรื่องการขายหุ้นให้บุคคลภายนอก หรือกรณีที่สมาชิกบางคนต้องการถอนตัวจากธุรกิจ หากมีข้อตกลงร่วมชัดเจน ธรรมนูญจะเป็นตัวช่วยลดแรงปะทะในการตัดสินใจ เพราะทุกฝ่ายเคยตกลงร่วมกันไว้แล้ว
บทบาทของที่ปรึกษา: ตัวช่วยที่ทำให้ทุกฝ่ายเข้าใจตรงกัน
ไม่ใช่ทุกครอบครัวจะสามารถเปิดใจพูดคุยกันได้อย่างราบรื่นตั้งแต่แรก โดยเฉพาะหากมีความคิดเห็นที่ต่างกัน หรือมีความขัดแย้งที่ฝังลึกในอดีต การพูดคุยเรื่องอนาคตของธุรกิจและการจัดระบบครอบครัวจึงอาจกลายเป็นเรื่องอ่อนไหวและซับซ้อน การมี “ที่ปรึกษา” หรือ “ผู้อำนวยความสะดวกในการประชุม” (facilitator) เข้ามาช่วยประคับประคองกระบวนการ จึงมีความสำคัญอย่างมาก
ที่ปรึกษาที่ดีไม่ใช่แค่คนกลางในเชิงเทคนิค แต่คือผู้ที่เข้าใจทั้ง “โครงสร้างธุรกิจ” และ “พลวัตของครอบครัว” ในเวลาเดียวกัน พวกเขาจะไม่ชี้นำ แต่จะช่วยวางกระบวนการพูดคุยให้ทุกฝ่ายรู้สึกปลอดภัยและเปิดใจมากที่สุด รวมถึงทำหน้าที่ดังนี้:
- ตั้งคำถามอย่างมีชั้นเชิง เพื่อกระตุ้นให้สมาชิกแต่ละคนได้ทบทวนมุมมองของตัวเอง และเปิดโอกาสให้แสดงความต้องการที่แท้จริงในเชิงสร้างสรรค์
- ช่วยสรุปใจความสำคัญ ของสิ่งที่ทุกคนเห็นพ้องกัน เพื่อป้องกันความเข้าใจคลาดเคลื่อน และเก็บเป็นหลักฐานเพื่อนำไปใช้ในการร่างธรรมนูญในขั้นตอนถัดไป
- ลดแรงตึงในห้องประชุม ด้วยวิธีสื่อสารที่มืออาชีพ ทำให้คนในครอบครัวสามารถถกเถียงโดยไม่รู้สึกถูกโจมตี หรือเสียหน้าต่อกัน
- สร้างภาพร่วมของอนาคต ที่ทุกฝ่ายมองเห็นและรู้สึกว่า “เป็นไปได้จริง” โดยไม่ทำลายบทบาทของผู้นำในปัจจุบัน หรือกดทับความคิดของคนรุ่นใหม่
ที่ปรึกษาที่มีประสบการณ์ ยังสามารถเตือนถึงจุดอ่อนที่มักถูกมองข้าม เช่น ความไม่ชัดเจนในบทบาท ความคลุมเครือในเรื่องกรรมสิทธิ์ หรือช่องโหว่ในระบบสืบทอด ซึ่งอาจกลายเป็นปัญหาใหญ่ในภายหลัง หากไม่มีใครกล้าหยิบยกขึ้นมาพูดในครอบครัว
สุดท้าย บทบาทของที่ปรึกษาไม่ใช่การชี้ขาด แต่คือการสร้าง “สนามที่เป็นธรรม” เพื่อให้สมาชิกครอบครัวสามารถสื่อสารและร่วมตัดสินใจได้อย่างตรงไปตรงมา ซึ่งจะช่วยให้ธรรมนูญที่ออกมานั้น เป็นของ “ทุกคน” อย่างแท้จริง
ธรรมนูญครอบครัวที่ยั่งยืน เริ่มจาก “การรับฟัง” ไม่ใช่ “การกำหนด”
แม้เจตนารมณ์ของผู้นำครอบครัวจะยิ่งใหญ่เพียงใด เอกสารธรรมนูญครอบครัวที่ถูกร่างขึ้นโดยไม่มีการเปิดพื้นที่ให้สมาชิกมีส่วนร่วม ก็อาจเป็นเพียงข้อบังคับที่ขาดพลังของความยอมรับ และถูกวางไว้บนชั้นมากกว่าจะถูกนำมาใช้จริง
ในทางตรงกันข้าม หากครอบครัวเลือกที่จะใช้เวลาในการพูดคุย ฟังเสียงที่หลากหลาย และร่วมกันออกแบบแนวทางที่สะท้อนตัวตนของทุกคน แม้จะไม่ใช่กระบวนการที่ง่าย แต่ผลลัพธ์ที่ได้กลับเป็นมากกว่าเอกสารหนึ่งฉบับ เพราะมันคือ “รากฐานของความสัมพันธ์ที่เชื่อใจ” ซึ่งจะช่วยให้ธุรกิจสามารถส่งต่ออย่างราบรื่น และอยู่ร่วมกันได้แม้ในวันที่ความคิดเห็นไม่เหมือนเดิม
การทำธรรมนูญที่ดีจึงไม่ใช่เรื่องของ “ใครเป็นคนร่าง” เท่านั้น แต่คือการออกแบบ “อย่างไรให้ทุกคนยอมรับ” เพราะในที่สุดแล้ว ความยั่งยืนของธุรกิจครอบครัว ไม่ได้ขึ้นอยู่กับเพียงระบบบริหาร แต่ขึ้นอยู่กับความเข้าใจและความผูกพันระหว่างคนในครอบครัวต่างหาก
วางระบบให้ครอบครัวมั่นคง ด้วยกระบวนการที่ทุกคนร่วมสร้าง
หากคุณต้องการเริ่มต้นวางระบบครอบครัวให้ชัดเจน มีระเบียบ และส่งต่อได้อย่างมั่นใจ แต่ยังไม่แน่ใจว่าจะเริ่มจากจุดใด หรือกังวลว่าคนในบ้านจะไม่เห็นพ้องกัน
Idol Planner Consulting พร้อมช่วยคุณออกแบบกระบวนการตั้งแต่ศูนย์ ด้วยแนวทางที่เน้นการ ฟังให้เข้าใจ, พูดให้ตรงใจ, และ ออกแบบระบบที่ทุกคนยอมรับได้จริง
เราพร้อมช่วยตั้งแต่การวางแผนเวิร์กช็อปครอบครัว, ช่วยเป็นผู้อำนวยการประชุม (facilitator) ในช่วงที่อ่อนไหว, และยังให้คำแนะนำเรื่องระบบกรรมสิทธิ์ การส่งต่ออำนาจ รวมถึงทางเลือกในการวางโครงสร้างธุรกิจที่เหมาะสมกับบริบทเฉพาะของคุณ
เพื่อให้ธรรมนูญครอบครัวของคุณ “ใช้ได้จริง” และ “อยู่ได้ยาว” เริ่มจาก บทสนทนาที่จริงใจ แล้วปล่อยให้ความสัมพันธ์นำทางระบบที่มั่นคง
บทความแนะนำ
- การเขียนธรรมนูญครอบครัว ควรเริ่มจากตรงไหนก่อนดี?
- พินัยกรรมที่ดี ควรช่วยลดปัญหา ไม่ใช่เพิ่มคดีความ
- ทำไมธุรกิจถึงรอด แต่ครอบครัวถึงพัง? คำตอบอยู่ที่ธรรมนูญครอบครัว
สำหรับท่านที่ต้องการสอบถามหรือรับคำปรึกษาเบื้องต้น
สามารถกรอกรายละเอียดได้ที่ฟอร์มแนบ
https://forms.gle/YMvaxRmnpqiNUGdVA
หรือติดต่อตามช่องทางที่ปรากฎไว้ดังนี้
Line : @idolplanner
Tel : 085 – 155 0554
