6 เรื่องพื้นฐานที่ควรกำหนดไว้ในธรรมนูญครอบครัว
1. ควรมีการแยกทรัพย์สินส่วนกลาง
หรือส่วนรวมของครอบครัวออกมาก่อน เช่น อสังหาริมทรัพย์ แบรนด์เครื่องหมายการค้า เป็นต้น เพื่อทำข้อตกลงในการบริหารจัดการทรัพย์สินดังกล่าวร่วมกัน เพราะทรัพย์สินดังกล่าวไม่ได้เป็นของใครคนใดคนหนึ่ง
2. การสร้างข้อตกลงในการเข้ามาทำงานร่วมกัน
ในบริษัทซึ่งเป็นธุรกิจของครอบครัว ข้อตกลงในการจ่ายผลตอบแทน ผลประโยชน์ และสวัสดิการต่าง ๆ
3. ข้อตกลงเรื่องกงสี การให้สวัสดิการ
สำหรับสมาชิกในครอบครัวที่ไม่ได้ทำงานในครอบครัว หรือเคยทำงานในธุรกิจครอบครัว เช่น ค่าเล่าเรียนของลูกหลาน สวัสดิการ รวมถึงแต๊ะเอีย หรืออื่น ๆ ขึ้นอยู่กับแต่ละครอบครัวว่าจะกำหนดและตกลงกันอย่างไร
4. การส่งต่อทรัพย์สินของครอบครัว
ซึ่งนับได้ว่าเป็นหัวใจหลักของการสืบสานธุรกิจให้ยั่งยืน แนะนำให้ผู้ทำธรรมนูญครอบครัวจัดทำพินัยกรรมระดับครอบครัว เป็นการส่งต่อให้กับทายาทตามสายที่เรากำหนดไว้
5. การสร้างกระบวนการสื่อสาร
และสร้างความปรองดองในครอบครัว ตั้งแต่การแจ้งข้อมูลข่าวสาร การจัดกิจกรรมสันทนาการ รวมไปถึงการประชุมแบบเป็นทางการ
6. ข้อห้ามไม่ให้สมาชิกในครอบครัวปฏิบัติ
หากฝ่าฝืนควรมีการกำหนดบทลงโทษ สำหรับผู้ที่สนใจทำธรรมนูญครอบครัว มีขั้นตอนในการทำเบื้องต้นดังนี้
เริ่มจากการประชุมในกลุ่มที่มีบทบาทสำคัญในครอบครัวนั้น ๆ อาจจะมีสมาชิกตั้งแต่ 3 – 5 คนขึ้นไป ตั้งคณะทำงานหรือกรรมการขึ้นมาเพื่อดำเนินการต่าง ๆ ตั้งแต่การเชิญประชุมเพื่อให้สมาชิกในครอบครัวเข้ามาร่วมรับทราบ และรับฟังรวมถึงแสดงความคิดเห็น
การประชุมดังกล่าวเป็นการประชุมอย่างเป็นทางการ เพื่อให้ทุกคนในครอบครัวได้แสดงความคิดเห็นและ ลงมติในแต่ละเรื่องที่จะทำความตกลงร่วมกัน การลงมติโดยใช้การลงมติแบบเป็นเอกฉันท์เป็นหลัก โดยจะไม่ใช้การโหวตเพื่อป้องกันความขัดแย้งที่อาจก่อตัวขึ้นในอนาคต
ดังนั้นเมื่อมีข้อขัดแย้งหรือมีความเห็นที่ไม่ตรงกันต้องใช้การโน้มน้าว และถอยคนละก้าวเพื่อหาจุดที่สมาชิกทุกคนรับได้ เมื่อเป็นเอกฉันท์แล้วค่อยมาจัดทำข้อตกลงในแต่ละเรื่องที่ได้กล่าวมาข้างต้นจัดทำเป็นเอกสาร เป็นรูปเล่ม หลังจากนั้นก็สามารถประกาศใช้เป็นธรรมนูญของครอบครัวได้
ในกรณีเกิดเหตุที่ความเห็นที่ไม่ลงตัว หรือเสียงที่ไม่เป็นเอกฉันท์ ในการหาจุดลงตัวหรือจุดกลางมีวิธีหรือเทคนิคในการจัดการปัญหาที่เกิดขึ้น โดยส่วนใหญ่มักจะเป็นประเด็นที่ละเอียดอ่อน ควรใช้คนกลางที่ไม่ได้มีส่วนได้เสียในครอบครัวมาเป็นผู้โน้มน้าวให้แต่ละฝ่าย มีทางออก หรือทางถอยเพื่อให้เจอจุดที่สมาชิกทุกคนยอมรับ
สำหรับโอกาสหรือช่วงเวลาที่เหมาะสมที่สุดในการทำธรรมนูญครอบครัวนั้น บอกได้เลยว่าถ้าคุณมีธุรกิจครอบครัวและมีลูกหลานที่ต้องการส่งต่อสิ่งที่สร้างมาให้กับพวกเขาอย่ารอให้มีปัญหาแล้วค่อยทำ ให้ทำในขณะที่ครอบครัวยังปรองดองกันอยู่ เพราะจะง่ายต่อการทำความตกลง ถ้าครอบครัวอยู่ร่วมกันโดยไม่มีกติกาหรือบรรทัดฐานเปรียบเสมือนคนที่อยู่ร่วมกันในสังคมจำนวนมากแต่ไร้ซึ่งกฎหมาย กฎระเบียบ หรือข้อบังคับใด ๆ จะทำให้เกิดความร้าวฉาน หรือเกิดข้อพาทได้โดยง่าย
“อะไรก็ไม่สำคัญเท่าความสัมพันธ์ในครอบครัว” เพราะความสัมพันธ์อันดีของคนในครอบครัวนับเป็นความสำคัญอย่างยิ่งในการทำธุรกิจครอบครัว
ทั้งหมดที่กล่าวมนี้ คือ ธรรมนูญครอบครัว หรือเครื่องมือที่ช่วยป้องกันความขัดแย้งในธุรกิจครอบครัว
